Demografisch dictaat

In 1957, het jaar dat de AOW werd ingevoerd, kreeg een Nederlandse vrouw gemiddeld 3,1 kinderen. Tien jaar later was dat iets gedaald, naar 2,8 kinderen per vrouw. De pil was toen dan al wel op de markt in Nederland, maar het effect daarvan op het geboortecijfer werd pas in de jaren zeventig duidelijk zichtbaar.
In 1977 was meer dan een miljoen vrouwen aan de pil. Het kindertal per vrouw lag in dat jaar op slechts 1,6. Rond dat getal zijn we sindsdien blijven hangen.
De komende decennia gaan de kinderen van voor de pil met pensioen. Zij krijgen een AOW-pensioen, waarvan de ‘post-pillers’ de premie moeten betalen. Bij ongewijzigd beleid gaat dat een flink deel van hun inkomen kosten.Tel daarbij op dat de nieuwe gepensioneerden ook nog eens langer blijven leven dan vroeger, en het is duidelijk dat de huidige AOW voor jongere generaties onredelijk uitpakt.
Zo onredelijk dat het te verwachten is dat de post-pillers, zodra de pre-pillers achter de geraniums of op de elektrische fiets zitten, de regeling simpelweg opzij schuiven. Met andere woorden: alles bij het oude laten is geen houdbare oplossing.
De toekomstige AOW’ers doen er daarom goed aan om, nu ze nog aan de touwtjes trekken, alvast de meest onredelijke kantjes van het staatspensioen af te vijlen. Bijvoorbeeld door iets langer te werken, zoals het kabinet er momenteel bij de sociale partners doorheen probeert te krijgen.
De grap bij die maatregel is overigens dat ze waarschijnlijk zo traag zal worden ingevoerd dat de huidige vijftigplussers er toch relatief weinig van zullen merken. Het zijn de jongere generaties die pas met 67 van de AOW mogen genieten.
Desondanks worden de protesten tegen langer werken aangevoerd door oudere Nederlanders.De jonkies zijn er in meerderheid voor, zo blijkt uit enquêtes.De tegenstanders van een hogere AOW-leeftijd – FNV, de SP, Geert Wilders, Marcel van Dam, om er een paar te noemen – denken dat we ervoor kunnen kiezen niets te doen.
Dat is een misverstand. Voor een houdbaar pensioenstelsel, dat wil zeggen een stelsel waarbij niet domweg de problemen bij de volgende generatie worden gelegd, moeten we een keuze maken uit een van de volgende vier opties:
1. meer kinderen krijgen op jonge leeftijd;
2. extra sparen tijdens het werkzame leven;
3. later met pensioen gaan;
4. minder consumeren tijdens het pensioen.
Voor de eerste oplossing hebben we in de jaren zeventig nadrukkelijk niet gekozen, en op die keuze kunnen we niet meer terugkomen. Gelukkig maar, want de bevolkingsgroei van die tijd was op langere termijn ook onhoudbaar geweest.
De tweede optie, sparen voor de oude dag, is een prima idee. Alleen zullen de meeste Nederlanders de komende jaren toch al flink moeten sparen om de verloren miljarden van de beleggende pensioenfondsen aan te vullen. Maar voor wie het toch wil: leg twintig jaar lang honderd euro per maand in een schoenendoos, en je hebt genoeg om jezelf twee volle jaren AOW uit te betalen. Mag je toch met 65 jaar stoppen met werken. Het is overbodig om te zeggen dat dit niet een oplossing is waar de tegenstanders voor pleiten.
Dus blijft er nog maar één mogelijkheid over: minder consumeren tijdens het pensioen. Oftewel: verlaging van de AOW-uitkering. Dat is het ongenoemde eindpunt waar de tegenstanders op af koersen.Ze zullen dat natuurlijk ontkennen, en beweren dat de huidige AOW prima betaalbaar is als we gewoon de rijken wat meer belasten, de hypotheekrenteaftrek afschaffen of geen nieuwe gevechtsvliegtuigen kopen. Maar dat soort maatregelen lossen het generatieconflict niet op. Je houdt de huidige AOW er misschien nog een decennium mee in stand. Daarna neemt de dan regerende post-pil-meerderheid een nieuwe pensioenwet aan waarmee de houdbaarheid van de AOW op lange termijn er met harde hand doorheen zal worden gedrukt. Ongetwijfeld door de uitkering te verlagen.
De pre-pillers zitten als een dikke bult in de Nederlandse bevolkingspiramide. We moeten die babyboombobbel er met z’n allen doorheen persen.Dat gaat niet zonder pijn en moeite. Tenzij de FNV en SP een manier verzinnen om de werkzaamheid van de pil met terugwerkende kracht te verminderen, geldt het dictaat van de demografie.